Vakinhoudelijke discussie
Dit lijkt geen goed gebruik van het begrip verzonken kosten. Verzonken kosten zijn in de economie kosten die al gemaakt zijn en niet meer ongedaan te maken zijn. Ze zijn al uitgegeven en kunnen niet meer terug worden verdiend, ongeacht de toekomstige beslissingen. In deze vraag gaat het gewoon om hoge investeringskosten die bedrijven over meer producten willen verdelen, waardoor ze meer afzet en dus nieuwe markten zoeken.
Leerlingen gaan het begrip verzonken kosten verduidelijken en geven dan aan dat bedrijven die investeringen dus niet doen of ze lopen vast. Lijkt mij geen goede vraag.
"Hierdoor gaan bedrijven op zoek naar nieuwe markten". Dit is heel breed.
Op basis van deze informatie is een antwoord gericht op de verplaatsing van de bedrijfsactiviteit naar een locatie buiten de EU, om zowel de emissierechten als de noodzaak tot investeringen in duurzame energie (en de hoge bijkomende verzonken kosten) te ontlopen, prima passend.
Lastige vraag om na te kijken. Ik heb bijvoorbeeld een leerling die het heeft over de kosten en terug redeneert naar de emissierechten. Deze leerling zegt het volgende:
De hoge verzonken kosten kunnen ervoor zorgen dat de uitstoot niet daalt, want door de hoge kosten is het niet meer optimaal te investeren in duurzame productiemethoden. Daardoor zullen bedrijven eerder kiezen voor het kopen van emissierechten en daalt de totale CO2 uitstoot niet.
Voldoende voor 1p?
Voorbeelden van antwoorden die mijn leerlingen geven:
"bedrijven zijn bang berooft te worden van de specifieke investering waardoor ze de investering toch niet gaan doen waardoor de CO2 uitstoot niet daalt"
"vanwege de hoge verzonken kosten die bedrijven niet terug kunnen verdienen zullen die bedrijven verplaatsen naar andere markten waar geen emissierechten van toepassing zijn waardoor de CO2 uitstoot niet daalt"
Wat vinden jullie van deze antwoorden?
Of we nieuwe markten anders mogen lezen dan afzetmarkten (dus bijvoorbeeld productiemarkten) lijkt me vooralsnog een taak voor Vecon
ik heb ook veel antwoorden, die er op neer komen dat:
bedrijven door de hoge verzonken kosten bijkomend bij investeren in duurzame productiemethoden hier niet voor kiezen, op zoek gaan naar markten waar dit niet geldt en dus de co2 uitstoot niet daalt....
en inderdaad ook, door de hoge verzonken kosten zijn ze bang dat deze niet worden terugverdiend, dus geen investeringen gaan doen, dus geen daling co2. 2 punten?
Voor vraag 17+18 wacht ik eerst maar het vecon-verslag af. Jammer.
Ik hoop dat de bespreking aanleiding geeft tot contact opnemen met het CvtE om deze vraag te schrappen. Ik vind dat leerlingen door de zin 'Hierdoor gaan bedrijven op zoek naar nieuwe markten.." voor dusdanige verwarring zorgt, dat het gewenste antwoord (CV) niet kan worden verwacht.
Als deze zin er niet had gestaan, dan was volgens mij een volkomen logisch en acceptabel antwoord geweest: "Verzonken kosten zijn kosten die men niet meer kan terugverdienen als ze niet voor dit doeleinde worden gebruikt. Je kan ze niet op een andere manier terugverdienen en als ze dus erg hoog zijn, loop je als bedrijf een groot financieel risico. Een bedrijf zal daarom huiverig zijn deze specifieke investeringen in duurzame productiemethoden te doen en daarom zal dit niet (veel) gebeuren en zal dus de totale CO2 uitstoot niet dalen."
(N.B. Moet wel bij dat ze niet op een andere manier terug te verdienen zijn; sommige leerlingen schrijven allee op dat deze investeringen niet terug te verdienen zijn.....dan zijn het gewoon niet zulke slimme investeringen...;-)
Als men het normantwoord uit het CV wilde horen, dan had volgens mij het hele begrip verzonken kosten weggelaten moeten worden. Kosten van investeringen zijn hoog en je wil deze terugverdienen en dat doe je door meer af te zetten door meer markten aan te boren en hierdoor stijgt de productie en dus de CO2-uitstoot.
Ik kreeg een warrig gevoel bij het lezen van de vraag en het zinnetje 'Hierdoor gaan bedrijven op zoek naar nieuwe markten'.
Hadden ze bij het Cvte niet kunnen bedenken dat markten een zeer zeer breed begrip is? Ik hoop dat hier duidelijkheid over komt. Voor nu maar even deze vraag overgeslagen.
Helemaal mee eens. Mag ik je mening over vraag 24? Een paar leerlingen van me hebben uitkering en AOW van een maand vermenigvuldigd met 12 om het jaarinkomen te berekenen. Vervolgens hebben ze de procentuele daling van het nominale inkomen berekend en kwamen ze netjes op -5,5. Vervolgens -1% inflatie en ze kwamen op een koopkrachtdaling van 6,5. De verhouding blijft hetzelfde dus ook het antwoord, maar ze hebben dus wel het jaarinkomen gepakt ipv maandinkomen omdat ik ze altijd heb verteld dat inflatie vaak wordt berekend op basis van de prijsstijging t.o.v. een jaar eerder. Dus pakken ze ook het jaarinkomen.
Het CvtE (Niet de VECON) is wat mij betreft nu gezakt voor hun eindexamen. Als je de volgende zin durft op te schrijven:
"In de context wordt er gesproken dat duurzame investeringen leiden tot verzonken kosten. De vraag start bij verzonken kosten, dus zijn de investeringen al gedaan. De investeringskosten zijn verzonken kosten op de huidige markten maar kunnen op toekomstige, nieuwe markten gewone investeringskosten zijn"
Terwijl in eerdere correctievoorschriften (zie vraag 16 VWO 2024 bijvoorbeeld) er altijd werd gehanteerd: verzonken kosten kunnen NIET op een andere manier worden terugverdiend. Dat is nu de essentie, die ook zorgt voort het berovingsprobleem.
Maar wij moeten van een H5 leerling verwachten dat hij/zij de redenering van het CVtE kan volgen? Ja zelfs formuleren??
En de Jevon's paradox (the Jevons paradox occurs when technological advancements make a resource more efficient to use (thereby reducing the amount needed for a single application); however, as the cost of using the resource drops, if the price is highly elastic, this results in overall demand increasing, causing total resource consumption to rise.) heeft er al helemaal niets mee te maken.
Maar goed; laten we handelen volgens deze richtlijnen, en dat ook samen doen. Want daar is deze afstemming voor bedoeld.
Simpel voorbeeld van de Jevon's paradox:Het CvtE (Niet de VECON) is wat mij betreft nu gezakt voor hun eindexamen. Als je de volgende zin durft op te schrijven:
"In de context wordt er gesproken dat duurzame investeringen leiden tot verzonken kosten. De vraag start bij verzonken kosten, dus zijn de investeringen al gedaan. De investeringskosten zijn verzonken kosten op de huidige markten maar kunnen op toekomstige, nieuwe markten gewone investeringskosten zijn"
Terwijl in eerdere correctievoorschriften (zie vraag 16 VWO 2024 bijvoorbeeld) er altijd werd gehanteerd: verzonken kosten kunnen NIET op een andere manier worden terugverdiend. Dat is nu de essentie, die ook zorgt voort het berovingsprobleem.
Maar wij moeten van een H5 leerling verwachten dat hij/zij de redenering van het CVtE kan volgen? Ja zelfs formuleren??
En de Jevon's paradox (the Jevons paradox occurs when technological advancements make a resource more efficient to use (thereby reducing the amount needed for a single application); however, as the cost of using the resource drops, if the price is highly elastic, this results in overall demand increasing, causing total resource consumption to rise.) heeft er al helemaal niets mee te maken.
Maar goed; laten we handelen volgens deze richtlijnen, en dat ook samen doen. Want daar is deze afstemming voor bedoeld.
door de ontwikkeling van de LED verlichting is het stroomverbruik voor verlichting weinig afgenomen, omdat mensen nu veel meer lampen laten branden, want het is toch goedkope LED verlichting.....
Ik heb deze vraag expres nog niet nagekeken, maar ik heb eigenlijk nog steeds geen idee hoe dit aan te pakken. Het antwoord van een leerling die het begrip goed gebruikt moet ik fout rekenen en bij een leerling die het fout doet maar wel zoals Cito krijgt alle punten….?
Ja, dat is eigenlijk wel de conclusie. Een leerling die het begrip verzonken kosten heeft geleerd en begrepen kan voor deze vraag nooit punten scoren.Ik heb deze vraag expres nog niet nagekeken, maar ik heb eigenlijk nog steeds geen idee hoe dit aan te pakken. Het antwoord van een leerling die het begrip goed gebruikt moet ik fout rekenen en bij een leerling die het fout doet maar wel zoals Cito krijgt alle punten….?
Ik weiger goede antwoorden fout te rekenen omdat cito zelf een verkeerd antwoord geeft. Is niet uit te leggen aan leerlingen en mijzelf.Ja, dat is eigenlijk wel de conclusie. Een leerling die het begrip verzonken kosten heeft geleerd en begrepen kan voor deze vraag nooit punten scoren.Ik heb deze vraag expres nog niet nagekeken, maar ik heb eigenlijk nog steeds geen idee hoe dit aan te pakken. Het antwoord van een leerling die het begrip goed gebruikt moet ik fout rekenen en bij een leerling die het fout doet maar wel zoals Cito krijgt alle punten….?
Dat ben ik met je eens. Ik ben nu pas bij deze opdracht, maar ik heb dezelfde bedenkingen: je kan niet goed uit de vraag afleiden of de investeringen nu wel of niet gedaan zijn en wat er precies bedoeld wordt met 'op zoek naar andere markten'.
De reactie van het cvte is inderdaad vreemd. Je kan prima spreken over investering die het karakter van verzonken kosten hebben, terwijl je deze investeringen nog niet hebt gedaan. Sterker nog: het berovingsprobleem houdt in dat mensen vanwege juist deze reden geen investeringen meer doen.
Ik heb nu een leerlingen die stelt dat een bedrijf niet gaat investeren in duurzame productie methoden en op zoek gaat naar andere markten en dat daardoor de emissie niet daalt. Op basis van de context en de vraag ben ik geneigd dat goed te rekenen.
Maar waarom gaat het bedrijf op zoek naar andere markten wanneer het ervoor kiest niet te investeren? Daar lijkt nog wel wat logica te missen. Niet investeren en gewoon op de traditionele manier door produceren ligt dan meer voor de hand.
Wat dacht je van winstmaximalisatie? Dat lijkt me heel logisch. Dat je met je kapitaal nieuwe markten op gaat zoeken als je vanwege hoge kosten niet meer in bestaande markten kan investeren. Ik zou het antwoord van de leerling 2 punten geven. Ik heb voorlopig maar even niets ingevuld qua punten voor mijn leerlingen, hopende dat het cvte/ cito snel met een nieuwe mededeling komt o.b.v. voortschrijdend inzicht. Jeroen Hinloopen heeft ook al aangegeven dat deze vraagt niet deugt.Maar waarom gaat het bedrijf op zoek naar andere markten wanneer het ervoor kiest niet te investeren? Daar lijkt nog wel wat logica te missen. Niet investeren en gewoon op de traditionele manier door produceren ligt dan meer voor de hand.
Wie van het CvTE ook maar verwacht dat wie van de leerlingen (en van de meeste docenten) deze reactie zoals in het Vecon verslag aangegeven kan volgen en verwoorden heeft waarschijnlijk nooit aan de bovenbouw van de havo les gegeven. Er klopt echt geen hout van de redenering, maar dat is al hiervoor ruimschoots aan bod gekomen. De opgaven 3 en 5 zijn wel heel bijzonder. Ik verwacht daar massaal puntverlies. Opgave 1,2 en 4 waren wel van een goed havo niveau in mijn beleving.
Naar mijn idee spreekt het CvTE in het veconverslag het cv tegen door dit te stellen: "Als een leerling constateert dat de investering niet wordt gepleegd omdat de verzonken kosten niet terugverdiend kunnen worden, kan maximaal 1 scorepunt worden behaald (omdat de vraag hierdoor aanzienlijk wordt versimpeld)."
In het cv bij deelscore 1 staat namelijk dat bedrijven ALLEEN investeren als ze deze investering terug kunnen verdienen. Daarmee wordt bovenstaande stelling van CvTE ontkracht en wordt er dus helemaal niet vanuit gegaan dat de investering al gedaan is.
Wat een helse vraag om nu na te kijken..
Maar waarom gaat het bedrijf op zoek naar andere markten wanneer het ervoor kiest niet te investeren? Daar lijkt nog wel wat logica te missen. Niet investeren en gewoon op de traditionele manier door produceren ligt dan meer voor de hand.
Eens, maar wat voor mij in ieder geval duidelijk is, is dat de makers van het examen een bepaalde gedachtegang hadden die terecht is gekomen in het CV, zonder goed na te gaan of die gedachtegang wel duidelijk uit de context blijkt.
